ÇATALHÖYÜKBir Kazı Hikayesi

Anadolu topraklarında ilk keşfedilen Neolitik Yerleşme

1950’lerin sonuna kadar tarım ve yerleşik hayatın Yakındoğu’da yeşerip Batı’ya doğru yayılmasında köprü işlevi gördüğü düşünülen Anadolu’da, bu fikri destekleyecek hiçbir kanıt yoktu. Ta ki…
Takvimler 11 Kasım 1958’i gösterdiğinde, Alan Hall’un kullandığı yeşil bir Land Rover içinde 30’lu yaşlarının başında idealist İngiliz arkeologlar David French ve James Mellaart,Konya’nın yaklaşık 45 km. güneydoğusunda yer alan toprak bir yolda ilerlemeye çalışıyorlardı. Düz ovanın ortasında heybetle yükselen, böylelikle sıradan olmadığını hissettiren bir tepenin yanına gelince durdular. Tepenin çevresinde bir tur atıp buluntuları incelediklerinde daha ilk dakikadan dünya tarihini değiştirdiklerini anlamışlardı; gördükleri el değmemiş Neolitik’ti!
Önünde durdukları bu etkileyici höyük, daha birkaç yıla kalmadan dünya genelinde ses getirecek, arkeoloji camiasını heyecanlandıracak ve Neolitik Çağ’ın teknolojisi, sanatı, kültürü ve inançlarına dair bilgi birikimimizde bir devrim yaratacaktı. Bu sayede Mellaart, arkeoloji çevrelerinde parlak bir şöhret kazanacaktı.
Mellaart, Türkiyeli ve uluslararası araştırmacılar ve Türkiyeli işçilerden oluşan büyük bir ekiple, 1961–1965 yılları arasında Çatalhöyük’te kazılar yaparak 160 bina ortaya çıkardı. Aynı zamanda, buluntuları geniş çaplı olarak kamuoyuna duyurdu ve Çatalhöyük’ün dünya çapında tanınmasını sağladı.

Balter, M. Tanrıça ve Boga: Çatalhöyük, Uygarlıgın Dogusuna Arkeolojik Bir Yolculuk,
Selen Hırçın (çev.), Homer Kitabevi, Istanbul, 2008.

Çatalhöyük Araştırma Projesi

Mellaart’tan tam 28 yıl sonra 1993’te bir başka İngiliz araştırmacı olan Ian Hodder höyük üzerinde yeniden araştırmalara başladı.
“ Çatalhöyük’te bulunan 21 metre yüksekliğindeki tümseğe her çıktığımda yüreğim kıpır kıpır eder. 1993 yılından beri yazları burada çalışmama rağmen, o topraklara her adım atışımda dizlerimin bağı çözülür. Ne de olsa altımdaki toprak 9000 yıl kadar önce nüfusu 3000 ile 8000 arasında olan bir yerleşmenin büyüleyici ayrıntılarını barındırır.” Ian Hodder.

Hodder kazı çalışmalarında, Mellaart’ın elde ettiği geniş çaplı sonuçlara daha fazla ışık tutacak yoğun ve detaylı araştırmaları yapabilmek için, yeni bilimsel tekniklerin uygulanması esasına dayalı bir sistem izliyor. Bu nedenle, bugün ulaşılan sonuçlar birbirinden farklı ancak birbirini besleyen iki çalışmanın harmanlanması ile oluşuyor.